Coach czy profesjonalny coach a pseudocoaching — w obronie profesjonalizacji zawodu coacha

W świecie rozwoju osobistego coaching przypomina sztukę ogrodnictwa — profesjonalny coach, podobnie jak doświadczony ogrodnik, wie, że nie może przyspieszyć naturalnego wzrostu rośliny, ale może stworzyć optymalne warunki dla jej rozwoju. Ta metafora będzie nam towarzyszyć w głębszej analizie zjawiska coachingu i jego relacji z pseudoterapią.

Teoretyczne podstawy profesjonalnego coachingu

Profesjonalny coaching wyrasta z bogatej tradycji psychologii humanistycznej, teorii uczenia się dorosłych oraz współczesnych badań nad rozwojem osobistym. W przeciwieństwie do podejść dyrektywnych, coaching opiera się na założeniu, że każda jednostka posiada wewnętrzne zasoby niezbędne do rozwoju — podobnie jak nasiono zawiera w sobie pełny potencjał przyszłej rośliny. 

Tylko poprzez pogłębione zrozumienie teoretycznych podstaw i mechanizmów rozwoju możemy skutecznie bronić profesjonalnego coachingu przed uwulgarnieniem i pseudoterapeutycznymi praktykami.

Fundamenty teoretyczne profesjonalnego coachingu sięgają głęboko do prac Carla Rogersa o podejściu skoncentrowanym na osobie, teorii samostanowienia Ryana i Deci'ego oraz koncepcji uczenia transformatywnego Mezirowa. Te podstawy teoretyczne tworzą spójny framework, w którym coach, niczym ogrodnik, nie narzuca kierunku wzrostu, lecz wspiera naturalny proces rozwoju.

Pseudoterapia jako zakłócenie procesu rozwoju

Kontynuując metaforę ogrodniczą, pseudoterapeutyczne podejście w coachingu przypomina próbę sztuczonego przyspieszania wzrostu rośliny poprzez nadmierne nawożenie czy manipulację warunkami — działania, które mogą przynieść pozorne efekty, ale w rzeczywistości zaburzają naturalny proces rozwoju. Pseudoterapia w kontekście coachingu manifestuje się poprzez próby szybkiego „naprawiania” klienta, ignorowanie naturalnego tempa procesu rozwojowego oraz przekraczanie granic kompetencji.

Teoretyczna analiza krytyki i ignorancji

Krytyka coachingu często wynika z głębszego teoretycznego nieporozumienia dotyczącego natury procesów rozwojowych. Wracając do naszej metafory ogrodniczej — tak jak niewykwalifikowany obserwator może nie dostrzegać subtelnej, ale kluczowej pracy ogrodnika, tak krytycy coachingu często nie dostrzegają złożoności i głębi profesjonalnego procesu coachingowego.

Krytyka coachingu często wynika z głębszego teoretycznego nieporozumienia dotyczącego natury procesów rozwojowych. 

Ignorancja w debacie o coachingu przejawia się w powierzchownym rozumieniu procesów rozwojowych. Teoretyczna analiza tego zjawiska wskazuje na potrzebę głębszego zrozumienia mechanizmów zmiany i rozwoju w kontekście psychologii dorosłych.

Droga do profesjonalizacji — perspektywa teoretyczna

Profesjonalizacja coachingu wymaga głębokiego zrozumienia procesów rozwojowych i transformacyjnych. Podobnie jak rozwój ogrodnictwa od intuicyjnych praktyk do nauki opartej na dowodach, coaching przechodzi proces ewolucji w kierunku dyscypliny o solidnych podstawach teoretycznych i empirycznych.

Kadr z filmu autorstwa Darina Belonogovapexels.com

Implikacje dla praktyki

Zrozumienie teoretycznych podstaw coachingu pozwala na świadome odróżnienie praktyk profesjonalnych od pseudoterapeutycznych. W świetle naszej metafory ogrodniczej, profesjonalny coach, podobnie jak doświadczony ogrodnik, rozumie, że jego rola polega na tworzeniu odpowiednich warunków do wzrostu, a nie na wymuszaniu określonych rezultatów.

Podsumowanie

Profesjonalny coaching, właściwie zakorzeniony w teorii i praktyce rozwoju osobistego, stanowi wartościową metodę wspierania rozwoju jednostek. Podobnie jak sztuka ogrodnictwa wymaga głębokiego zrozumienia naturalnych procesów wzrostu, tak coaching wymaga solidnego przygotowania teoretycznego i praktycznego. Tylko poprzez pogłębione zrozumienie teoretycznych podstaw i mechanizmów rozwoju możemy skutecznie bronić profesjonalnego coachingu przed uwulgarnieniem i pseudoterapeutycznymi praktykami.

Polecam

1. Grant, A. M. (2020). The professional practice of coaching: A state of play review. International Coaching Psychology Review, 15(2), ss. 7-22.
2. Mezirow, J. (2018). Transformative learning theory. In Contemporary Theories of Learning (ss. 114-128). Routledge.
3. Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2017). Self-determination theory: Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. Guilford Press.
4. Rogers, C. R. (1995). On becoming a person: A therapist's view of psychotherapy. Houghton Mifflin Harcourt.
5. Janulek, P. Pseudonauka a paranauka i protonauka vs Evidence-Based Management: jak rozróżniać i stosować rzetelne podejścia w zarządzaniu. https://badania-naukowe.blogspot.com/2024/12/pseudonauka-para-i-proto-vs-ebm.html [2025-02-06]
6. Janulek, P., Ewolucja coachingu: od intuicji do naukowo ugruntowanej praktyki z perspektywy EBM. https://badania-naukowe.blogspot.com/2025/02/ewolucja-coachingu-od-intuicji-do.html [2025-02-06]