Coaching w edukacji – konieczność czy fanaberia?

Zmiany gospodarcze, technologiczne i społeczne niosą ze sobą wiele szans i korzyści, ale również ogrom wyzwań. Aktualna rewolucja przemysłowa opierająca się na sztucznej inteligencji, robotyzacji i internecie – przekształca i wpływa na gospodarkę i społeczeństwo. Historia i badania pokazują, że wiedza jest siłą napędową rozwoju gospodarczego. Edukacja skupiona na nowoczesnym sposobie nauczania nie tylko 'twardej wiedzy', ale przede wszystkim 'miękkich' kompetencji jest kluczem do sukcesu w zmierzeniu się z nowym porządkiem gospodarczym i społecznym. Wydaje się nieuniknionym, że czwarta rewolucja przemysłowa wywoła rewolucję w edukacji, która wyposaży uczniów w nowy zestaw kompetencji przyszłości.

„Wierzę., że coaching jest brakującym elementem naszych starań na rzecz poprawy jakości nauczania, a tam, gdzie wdrożony zostanie dobrze zaprojektowany program coachingowy, systemy szkolne, personel i uczniowie będą się rozwijać" Karla Reiss

Fot. Buro Millennial

Kluczowe kwalifikacje przyszłości, jak głosi Światowe Forum Ekonomiczne to nieszablonowe krytyczne myślenie, kreatywność i rozwiązywanie problemów. Szkoła musi się zmienić i nauczać kompetencji miękkich, wspierać zachowania przedsiębiorcze, wyposażyć uczniów w narzędzia, które pomogą im podejmować ryzyko, być odpornym na kryzysy i tolerować niepewność. Intensywność zmian, wymusza na człowieku gotowość do adaptacji i uczenia się przez całe życie (life-long learning) (Borys, 2020).

„Analfabetami w XXI wieku nie będą Ci, którzy nie potrafią czytać i pisać, ale Ci, którzy nie potrafią uczyć się, oduczać się i uczyć ponownie." Alvin Tottler

Dynamika zmian sprawia, że prognozowanie jest dziś tak trudne, jak nigdy wcześniej, pewne kwestie jednak nie budzą wątpliwości, szkolnictwo musi zapewnić i wyposażyć nauczycieli i uczniów w nowe kompetencje – kompetencje przyszłości. Coaching mógłby wesprzeć szkoły w procesie transformacji i zdobywania miękkich kompetencji. Zdaniem L. Kupaj i W. Krysy stosowanie podejścia coachingowego jest „rozwiązaniem, w którym zachowujesz swoja wartość jako człowiek, nauczyciel, partner w relacjach z uczniem, a jednocześnie uwalniasz potencjał swojego wychowanka, rozwijasz jego kreatywność, kierujesz umiejętnością zdobywania przez niego wiedzy, dajesz mu do ręki praktyczne sposoby samodzielnego rozwiązywania problemów, odkrywasz jego własne, nieograniczone możliwości" (Kupaj, Krysa, 2014 s. 12).

Zmiany i korzyści

Transformacja szkoły w duchu coachingu wymagałaby:

• przyjęcia nowej jakości w relacji, której podstawą jest partnerstwo, obustronne zaufanie, szacunek;
• odejście nauczyciela od roli eksperta, mistrza i przejścia do roli facylitatora, który wspiera ucznia i tworzy przestrzeń do samodzielności w uczeniu się, odkrywania swojego potencjału, co w efekcie sprzyja wzięcia odpowiedzialności za naukę z nauczyciela na ucznia;
• zindywidualizowanie nauki koncentrującej się na możliwościach ucznia, jego zasobach i talentach oraz respektowanie indywidulanego rytmu rozwoju;
• nabycie umiejętności aktywnego słuchania i zadawania otwartych, eksplorujących pytań;
• udzielanie konstruktywnej informacji zwrotnej (Tokarz, 2016);
• konsekwentne budowanie u ucznia samodzielności i odpowiedzialności za swoje cele i decyzje (Moczydłowska);
• dbałość o podpisywanie kontraktu z uczniami, który byłby konstruktywnym, wspólnie wypracowanym dokumentem regulującym zasady w klasie.

To zaledwie kilka, głównych obszarów zmiany szkoły i choć zastosowanie coachingu w edukacji jest obecne od dziesięcioleci, dopiero w XXI wieku kształtują się jego ramy i widzimy instytucje, które wprowadzają na stałe coaching w program nauczania. Pojawiają się też pierwsze badania pokazujące efektywność zastosowania coachingu w edukacji. W Stanach Zjednoczonych, instytucje stosujące coaching podają następujące rezultaty:

• poprawa wyników nauczania (29%)
• poprawa jakości nauczania (27%)
• wzrost ambicji i aspiracji (44%)
• wzrost pewności siebie, poczucia własnej wartości (44%)
• wzrost zaangażowania w życie szkoły (40%) (Dobrzyniak, 2016). 

Skuteczność coachingu w edukacji jest nie do przecenienia. Według badań, tradycyjne programy szkoleniowe przynoszą ograniczone rezultaty w obszarach wdrażania inicjatyw szkolnych i zmian praktyki pedagogicznej. Analizując tradycyjne programy przedstawienia teorii i modelowania jej praktycznego zastosowania przez trenera, szkoleniowca, zauważamy, że 85 % nauczycieli rozumie koncepcję, 15-18% zdobędzie nową umiejętność z zaledwie 5-10 % zastosuje ją podczas lekcji. Dla porównania, zastosowanie coachingu będzie miało swój rezultat taki, że 90% nauczycieli uczy się koncepcji, 90% zdobywa umiejętność i aż 80-90% stosuje ją podczas lekcji (Wildflower, Brennan, 2018).

#coachingedukacyjny https://t.co/8nBF6QfKUh pic.twitter.com/0EZhHNrjDm

— Warsztat Coacha (@coachsworkshop) April 19, 2023

Podejścia i możliwości zastosowania coachingu

Obecnie obserwujemy kilka podejść i możliwości zastosowania coachingu w edukacji. Najważniejsze z nich to:

• Self-Regulation Empowered Program umożliwia uczniom odkrycie zastosowania strategii i uczenia się, pozytywnych technik automotywacji, stosowania informacji zwrotnej służące samoregulacji;
• edukacja pozytywna ma swoje zastosowanie w pielęgnowaniu pozytywnych emocji, cech charakteru i odporności;
• coaching osobisty, którego zastosowanie również pozytywnie wpływa na zwiększenie odporność, która służy odnowie zdrowia psychicznego i obniża poziom depresji.
• coaching poznawczo-behawioralny, który jest zorientowany na rozwiązaniach, pomaga uczniom obrać cele, poznać swoje zasoby czy samodzielnie poszukiwać rozwiązania, monitorowania i oceniania postępów.

Inne obszary, które mogą wesprzeć uczniów przy zastosowaniu podejścia coachingowego, to:

• wzrost kreatywności i krytycznego myślenia,
• zwiększenie pozytywnych emocji,
• radzenia sobie z negatywnymi emocjami (Wildflower, Brennan 2018).

Wyzwania

Jak słusznie zauważa Adrianna Sarnat-Ciastko (2016), zastosowanie coachingu, lub mentoringu, powinno odbywać się na zasadzie dobrowolności. Jest to kluczowa wartość metod i winna spotkać się z akceptacją i przekonaniem całego środowiska. Zasadne więc są wątpliwości Tomasza Tokarza (2016), który przypomina, że szkoła funkcjonuje dziś w paradygmatach rywalizacji, ocen, sztucznej motywacji i testów. Poza wyzwaniami urzędniczymi i przekonaniami uczniów, rodziców, nauczycieli i dyrektorów, istnieje paląca potrzeba zrozumienia konieczności zmiany polskiej szkoły. Należałoby również zauważyć, że nauczyciele są naturalnie predysponowani do zawodu coacha, jednak tradycyjny system edukacji jest daleki od założeń coachingowych. Jolanta Kozielska rozważa, czy kluczowe kompetencje coacha są możliwe do zrealizowania w codzienności szkolnej. Wśród kluczowych kompetencji za ICF (International Coching Federatioan), wymienia:

1. Ustalanie zasad współpracy
2. Współtworzenie relacji
3. Efektywne komunikowanie
4. Wspieranie procesu uczenia i osiągnięcia rezultatów

Według Kozielskiej największym wyzwaniem w warunkach szkolnych jest hierarchia szkolna, rezygnacja z niej na rzecz równości między nauczycielem a uczniem, na rzecz relacji partnerskiej. W tradycyjnej szkole odpowiedzialność leży po stronie nauczycieli i dyrekcji, udział uczniów w projektowaniu tematyki i planu, jest znikomy. Kolejnym skomplikowanym aspektem do zrealizowania jest nieocenianie. Choć mamy wzory szkół skandynawskich, gdzie uczniowie dokonują samooceny i mają wpływ na plany zajęć, w polskiej szkole wydaje się dziś warunkiem nie do spełnienia.

Podstawową rolą edukacji jest przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie. Coaching proponuje narzędzia, których tradycyjne metody nie znają: budowania relacji, ponoszenia odpowiedzialności, odkrywania swojego potencjału i korzystania z niego, zrozumienia swoich deficytów i ich kompensacji, odwaga do autorefleksji i samodecydowania. Z drugiej strony, wprowadzenie coachingu w edukacji wymaga złożonych i systemowych działań a także zmiany w podejściu i ocenie coachngu przez pedagogów.

Pozostawiając Czytelnika z pytaniem: 'Coaching w edukacji – konieczność czy fanaberia?', zaznaczę, że omówione tu zagadnienia nie wyczerpują tematu a zaledwie podają jego zarys. Warto jednak, podążając za dobrymi praktykami włączenia coachingu w innych krajach w szkole, rozważyć taką formę wsparcia ucznia dla podniesienia jakości w nauczaniu.

Literatura

1. Borys, P. (2020). Kompetencje przyszłości. Jak je kształtować w elastycznym ekosystemie edukacyjnym, (red.). R. Włoch, K. Ślędziewska https://www.delab.uw.edu.pl [dostęp 01.12.2022].
2. Dobrzyniak, M. (2016). Coaching w edukacji. Harmonijny rozwój w przyjaznym otoczeniu, [w:] Coaching, mentoring, tutoring – wyzwania dla edukacji XXI wieku, J. Nowosielska, D. Bartnicka (red.). Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
3. Kozielska, J. (2017) Wykorzystanie coachingu w codzienności szkolnej w Codzienność jako wyzwanie edukacyjne, M., Humeniuk I., Paslenda (red.). Wrocław: Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego
4. Kupaj, L., Krysa, W. (2014). Kompetencje coachingowe nauczycieli. Jak rozwijać potencjał ucznia w szkole. Warszawa: ABC Wolters Kluwer business.
5. Moczydłowska, J. Warto spróbować coachingu w edukacji, https://www.prawo.pl [dostęp 15.12.2022].
6. Rymsza, A. (2016). Coaching jako droga do efektywności w edukacji i miejscu pracy, [w:] Coaching, mentoring, tutoring – wyzwania dla edukacji XXI wieku, J. Nowosielska, D. Bartnicka (red.). Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
7. Sarnat-Ciastko, A. (2016). Tutoring szkolny. Podniesienie roli nauczyciela czy ograniczenie wolności? Rozwój metody tutoringu w polskich szkołach publicznych w świetle badań własnych, [w:] Coaching, mentoring, tutoring – wyzwania dla edukacji XXI wieku, J. Nowosielska, D. Bartnicka (red.). Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
8. Tokarz, T. (2016). Coaching w szkole, https://www.edukacjananowo.pl [dostęp 12.12.2022].
9. Wildflower, L., Brennan, D. (2018). Kompendium wiedzy coacha. Od teorii do praktyki. Warszawa: Co&Me.

Wyświetl ten post na Instagramie

Post udostępniony przez Coach's Workshop (@coachsworkshop.press)

Tematyka: Alicja Wręczycka-Siarek, coaching edukacyjny, coaching osobisty, magazyn coaching, Self-Regulation Empowered Program, szkoła, temat z okładki